Hoe wordt vertaalkwaliteit beoordeeld en geoptimaliseerd?
Een professionele vertaler levert altijd puik werk af. Maar niemand is perfect. Je kan altijd een moment van onoplettendheid hebben of iets over het hoofd zien. En soms heb je ook gewoonweg een black-out. Of je weet het gewoonweg echt niet. Dan is het belangrijk dat je iemand hebt om op terug te vallen: de revisor. Samen – ik spreek echt van een tandem – til je de vertaling naar een hoger niveau. De revisor zet de puntjes op de i, is er als je even wilt sparren of als je zin maar niet wil lopen en je dreigt te verdrinken in een kluwen van woorden. Een revisor is gewoonweg essentieel, wat vertaalbureaus ook mogen beweren.
Soms is een juiste vertaling niet goed genoeg
Heel vaak zie ik vertalingen passeren als ik voor vertaalbureaus reviseer, die zo letterlijk zijn als maar zijn kan. Het kan dan misschien wel juist zijn, maar de originele zin is woord voor woord te herkennen. Zo hoort een vertaling niet te lopen.
Een vertaling is pas goed als je niet ziet dat het een vertaling is.
Dat is mijn slogan. Maar soms – zeker bij teksten met lange zinnen – raak je zelf ook verstrikt in de tekst en zie je het niet meer. Dan is een sparringpartner cruciaal. Die kan je dan ineens een ander inzicht, een andere kijk op de tekst geven, of in het uiterste geval erop wijzen dat je hier misschien best toch wel iets dichter bij de bron blijft om niet het risico dat je de essentie verliest.
Dit is waarom ik het absoluut noodzakelijk vind dat een tekst ook nog eens wordt nagelezen door een tweede paar ogen. Jij als vertaler zit soms te dicht op de tekst. Als je revisor struikelt over een bepaalde constructie, is de kans groot dat een lezer dat ook doet en dat de boodschap niet overkomt.
Je moet ten allen tijde vermijden dat er verwarring ontstaat. Over elk woord denk je als vertaler en revisor twee keer na (of zelfs drie of vier keer). Een synoniem kan soms net iets anders klinken. Een mooi voorbeeld zijn ‘Streifen’ op een veiligheidswerkbroek. Zijn dat reflecterende ‘strepen’ of ‘stroken’? Naar mijn gevoel zitten strepen in het weefsel, en zijn stroken in deze context erop gekleefd. Bovendien voelt het voor mij aan of strepen op een broek altijd helemaal rondom lopen, terwijl een strook die klank veel minder heeft. In dit opzicht is het belangrijk om te kijken of de revisor dat ook zo ziet, of of je het te ver zoekt.
Bij herwerkte teksten of machinevertalingen is nalezen nog belangrijker
Een project waar ik een door DeepLPro vertaalde terminologielijst moest nakijken, is hier een duidelijk voorbeeld van. De klant wilde die terminologielijst gebruiken als basis voor zijn webshopvertaling, maar uit mijn revisie bleek algauw dat die vlieger niet opging.
In het Duits is het bij veel woorden niet uit te maken of het enkelvoud of meervoud is (bv. Bolzen, Schalter) en het is voor een klant in een webshop toch belangrijk dat hij weet of hij een bout of meerdere bouten voor die prijs krijgt. Bovendien bleek dat er bepaalde producten in het Duits met een woord werden aangeduid, terwijl dat in het Nederlands absoluut niet het geval was. Zo was er bijv. ‘Mischer’. Dat ging zowel om een mengkraan voor een douche, maar ook een driewegmengklep en zelfs een betonmixer en een thermostaatknop.
Bovendien stelde zich ook een typisch Duits ‘hoofdletterprobleem’… Het Duits is de enige taal waar alle substantieven met een hoofdletter beginnen, dus daar maakt het niet uit waar het woord in de zin staat. Maar in het Nederlands wel. Een metadescription met ‘Bestel deze Handzaag nu online op onze website’ gaat je gegarandeerd leads kosten. Uit een studie van de Artevelde Hogeschool blijkt dat een taalfout of kromme zin bij zowat 73% van de bezoekers van de website het koopgedrag beïnvloedt. En dat zal zelden in positieve zin zijn…Wil je hier meer over weten, lees dan zeker het studierapport Maakt of kraakt taal een eenmanszaak of kmo?’
Een ander artikel dat zeker de moeite waard is om te lezen en het belang van nalezen vanuit een praktijkvoorbeeld toelicht is: Vertalersavontuur: Vertalingen in meerdere talen.
Ik geef in dit kader ook gastcolleges aan hogescholen en webinars voor freelancevertalers. Voor meer informatie hierover, mail me.
